Retrospektiva jugoslovenskog crnog talasa u MoMA-u
Septembra 2021. godine, posetioci njujorškog Muzeja moderne umjetnosti (MoMA) imaju priliku da uđu u duboki svijet jugoslovenskog filma crnog talasa 1960-ih. U okviru ove retrospektive, prikazuje se 15 filmova, među kojima su „Skupljači perja“, „Tri“, „Kad budem mrtav i beo“, ali i manje poznata ostvarenja poput „Roj“ i „Memento“. Kustos filmskog odeljenja MOMA-e, filmski kritičar Dejv Ker, ističe da je ovo prilika da se ovim filmovima vrati stara slava i privuče nova publika.
Jugoslovenski crni talas nastao je pod uticajem francuskog crnog talasa, italijanskog neorealizma i češkog novog talasa. Nasuprot partizanskim filmovima koji su stvarali idealizovanu sliku života u socijalizmu, filmovi crnog talasa su se bavili problemima nezaposlenosti, izolacije i poroka. Neki od najistaknutijih reditelja ovog perioda bili su Dušan Makavejev, Živojin Pavlović i Želimir Žilnik. Međutim, zbog društvene kritike i ugrožavanja dominantne ideologije, neka od tih ostvarenja su bila zabranjena ili cenzurisana.
Mina Radović ističe da su filmovi crnog talasa imali različitu sudbinu kada je u pitanju distribucija. Dok su neki bili nagrađivani i prikazivani širom zemlje i van nje, drugi su bili potpuno zabranjeni i nisu se mogli vidjeti. Ona posebno ističe film „Grad – omnibus“ koji je bio zabranjen sudskim procesom u Sarajevu, a koji će prvi put biti prikazan posle 50 godina u 2K skenu u okviru ove retrospektive.
Jugoslovenski filmovi crnog talasa su bili kritikovani zbog prekomerno mračnog prikazivanja života u zemlji. Međutim, kustos Mina Radović nazvala je ovu retrospektivu „Od crnog talasa do
belog zraka“, ističući da filmovi ipak imaju univerzalne, egzistencijalne teme koje su svevremene i transnacionalne. Ona je istakla da jugoslovenski crni talas i dalje može dirnuti publiku i inspirisati umjetnike, te da su neki savremeni reditelji pod uticajem ovog filmskog perioda.
Retrospektiva u MoMa omogućena je uz podršku Jugoslovenske kinoteke, Delta videa, Hrvatskog državnog arhiva, Hrvatske kinoteke, Kinoteke Bosne i Hercegovine, Kinoteke Severne Makedonije i Slovenačkog filmskog centra. Otvaranje retrospektive bilo je do 21. septembra 2021. godine, a organizatori se nadaju da će ovaj program biti povod za neke buduće projekte.
